A dental professional wearing safety PPE gear and white lab coat smiling compassionately

Karijes

Karijes je progresivno oboljenje koje nastaje pod uticajem kiselina koje proizvode bakterije iz plaka i one slabe i uništavaju gleđ zuba. Karijes počinje sa demineralizacijom gleđi i može da dovede do kaviteta, ili rupe u zubu, i eventualno do gubitka zuba. Iako se može sprečiti, karijes je najčešće oboljenje koje je zastupljeno u svetu.

Etiologija, Uzroci & Simptomi
Neke oralne bakterije stvaraju kisele produkte koji razlažu i oslobađaju minerale zuba (demineralizacija).

To oslabljuje gleđ, ali pljuvačka pomaže u obnavljanju i ojačavanju zuba (remineralizacija). Kod onih koji imaju ishranu bogatom šećerima i/ili neadekvatnu oralnu higijenu, bakterije mogu da se nagomilavaju na zubima u vidu lepljivog sloja koji se zove plak. Kada su izložene ugljenim hidratima, bakterije iz plaka konstantno demineralizuju gleđ, prevazilazeći našu sposobnost remineralizacije. Gubitak minerala dovodi do uništenja gleđi.

Rani karijes se javlja u vidu bele mrlje, ili kao početna karijesna lezija ispod površine zuba. Samo kada lezija probije kroz gleđnu površinu, izaziva kavitet u zubu. Kako karijes napreduje, kavitet može da dospe do dentina i kasnije i do pulpe. Ovo može izazvati jak bol kod pacijenta, a može na kraju da dovede do gubitka zuba ili abscesa.

Karijesna lezija može da se stvori bilo gde na zubu, ali najčešće se javlja na griznim površinama (okluzalni karijes), u prostorima između zuba (interdentalni karijes) ili duž marginalne gingive. Kod pacijenata sa eksponiranim korenovima, karijes je posebno opasan, jer napreduje mnogo brže kroz dentin (karijes korena) i teže ga je kontrolisati.

Karijes dentina je najviše zastupljeno oboljenje na svetu, koje pogađa i odrasle i decu. Procenjeno je da oko 2.3 biliona ljudi imaju karijes stalnih zuba, i oko 530 miliona dece imaju karijes mlečnih zuba.

Svako može da ima karijes. Jaki preventivni programi uspevaju u masivnom smanjenu karijesa tokom detinjstva. U mnogim delovima Evrope, samo se kod neke dece dijagnostikuje karijes, jer su često u pitanju deca iz nisko socijalnog-ekonomskog statusa i znanje njihovih roditelja u vezi sa oralnom higijenom (konstantno konzumiranje mleka iz bočice na cuclu tokom noći). Uprkos preventivnim dostignućima tokom detinjstva, ljudi tokom njihovog života i dalje pate od karijesa kada su preventivne aktivnosti smanjene ili kada se pojavi neki novi faktori kao što su:

Slaba oralna higijena

Povećan unos ugljenih hidrata

Često konzumiranje slatkiša

Kserostomija (suva usta)

Radijacije regije glave i vrata kod lečenja malignih oboljena.

PUFAs (eksponirana pulpa, ulceracija, fistula, absces)
Uticaj na Kvalitet Života Pacijenata

U ranim stadijumima karijesa, pacijenti verovatno ne znaju da imaju početnu karijesnu leziju osim ako im to ne kaže stomatološki stručnjak. Ipak, kako karijes napreduje, pacijenti poočinju da osećaju sve bolnije simptome.

Do trenutka kada kavitet stigne do dentina zuba, pacijent ce verovatno osetiti određeni stepen bola i/ili osetljivosti. Ako kavitet dospe do pulpe ili nastane abscess, pacijent će verovatno biti u ekstremnim bolovima.

Bol zuba može da bude emocijalno uznemiravajući i može da oteža pričanje, jedenje ili spavanje. U slučajevima vidljivog karijesa ili gubitka zuba, npr. karijes prednjih zuba, pacijent može takođe da se suoči sa manjkom samopouzdanja i samopoštovanja.

Tretman progresivnog karijesa, kao i lečenje kanala korena zuba ili vađenje, može da bude bolno i traumatično iskustvo za pacijenta. Karijes je često povezan sa drugim stomatološkim komplikacijama koje zahtevaju dodatni tretman, kao što su gingivitis ili paradontopatija.

Pacijenti sa karijesom koji žele da poprave velika oštećenja zuba ili da zamene izvađeni zub možda neće moći to sebi da priušte zbog visokih troškova.
Prevencija, Upravljanje i Lečenje

Karijes može da se prevenira ukoliko minimalno konzumirate šećer i slatkiše, i ukoliko imate dobru oralnu higijenu. Pranjem dva puta dnevno zuba sa fluoridnom pastom i korišćenjem interdentalnog konca ili interdentalnih četkica može da preventira stvaranje plaka koji dovodi do karijesa.

Posle više od 50 godina, paste koje sadrže fluorid su još uvek zlatni standrad za prevenciju karijesa. Dokazano je da su efikasne i bezbedne u mnogim različitim istraživanjima i one su nam pomogle u postizanju značajnog smanjenja karijesa prethodnih decenija. Nove tehnologije će nam pomoći da dodatno povećamo efikasnost fluoridnih pasti, na primer kroz prebiotički efekat arginina.

Ako se karijes detektuje u ranom stadijumu, on može na tom nivou da se zadrži ili čak da se preokrene u reverzibilnom smeru. Kod pacijenata sa niskim rizikom od nastanka karijesa, mala promena u njhovoj rutini i unapređenje njihovim navika u oralnoj negi mogu da promene ravnotežu ka povećanoj remineralizaciji a samim tim i da obnovi nastala oštećenja.

Kod pacijenata sa visokim rizikom od nastanka karijesa, moguće je da je potrebnija veća intervencija. Dostupni su različiti visoko koncetrovanti fluoridni tretmani koji mogu da pomognu Vašim pacijentima da ostanu bez karijesa sve dok ne posreduju neki drugi faktori rizika.

Fluoridni lakovi mogu da se aplikuju u ordinaciji, čak i kod male dece, kako bi se suprostavili faktorima karijes rizicima i podstakli remineralizaciju kod početnih karijesnih lezija bez dodatnog napora pacijenta.

Kod pacijenata koji imaju dobre navike, paste sa visokom koncetracijom fluorida od 2800 i 5000 ppm se mogu koristiti kod kuće umesto regulranih pasti i one pružaju superiorniju prevenciju karijesa od običnih regularnih pasti.

Specijalizovani rastvori za ispiranje usta su dodatno rešenje za ekifasnu kontrolu visokog karijes rizika.

Jednom kada lezija napreduje u kavitet, oštećenja gleđi se ne mogu reverzibilno povratiti. Karijes gleđi i/ili dentina mora se ukloniti i kavitet popuniti. Ako je karijes dospeo do puple, obično je neophodna obrada kanala ili čak ekstrakcija zuba.